Landelijk actieplan voor energie en mobiliteit – connecting the dots

In het afgelopen half jaar is het elektriciteitsnet van het openbaar vervoer expliciet in beeld gekomen als een direct inzetbare deeloplossing voor het beteugelen van de netcongestie-crisis. Als je zo eens terugblikt, dan sta je er van te kijken hoe de dynamiek rond dit onderwerp steeds groter wordt.
Minister voor Klimaat en Energie, Rob Jetten, vroeg vorig jaar oktober nadrukkelijk aandacht voor deze oplossingsrichting in zijn Kamerbrief ‘nieuwe maatregelen netcongestie’. Hierin maakte hij de leden van de Tweede Kamer erop attent dat de verwachte groei van het openbaar vervoer geen extra belasting hoeft te vormen voor de netcongestie. Het OV kan juist een bijdrage leveren aan het verlichten ervan, door innovatie in de energievoorziening van treinen toe te passen. Als concreet voorbeeld noemde hij de inzet van energieopslag bij voedingspunten langs het spoor.
Precies een maand later brachten de Rijksdienst voor ondernemend Nederland en Topsector Energie gezamenlijk het rapport ‘Kennis- en innovatieagenda Energie op lokaal spoor’ uit. Het rapport maakte duidelijk dat de door het Ministerie van EZK voorgestelde inzet van de energievoorziening voor treinen in de strijd tegen de netcongestie, net zo goed van toepassing is op de wijdvertakte energievoorziening van metro, tram en bus in de stedelijke gebieden. Oftewel; de meerwaarde van deze oplossingsrichting is nóg groter dan de Minister voor Klimaat en Energie al dacht.
Het rapport besteedde daarbij ook aandacht aan de vraag hoe dan vorm moet worden gegeven aan de organisatie van deze innovatieve toepassing van de energievoorziening van het OV. De drie aanbevelingen op dit vlak waren kort en krachtig: zet een bestuurlijk orgaan ‘meervoudig gebruik elektriciteitsnet OV’ op, creëer een overkoepelende interdepartementale programmadirectie onder leiding van de Ministeries van EZK en IenW, en ga aan de slag.
Het had er de schijn van dat ProRail topman John Voppen dit rapport op zijn nachtkastje had liggen. Want weer twee weken later schoof Voppen aan bij BNR Nieuwsradio, om via de ether een oproep te doen aan Minister Jetten en Staatssecretaris van IenW, Vivianne Heijnen, om werk te maken van de aanbeveling om tot een Ministeriële Energietop te komen.

En toen was de geest helemaal uit de fles. 

Want in januari ’24 werden de Kamerleden die in de Vaste Commissies EZK en IenW zitting nemen, van twee kanten geïnformeerd over de kansen die meervoudig gebruik van het elektriciteitsnet OV biedt om de netcongestie te helpen tegengaan. Allereerst kwam – opnieuw – de Minister van Klimaat en Energie in actie. Hij zond de Kamerleden de ‘Actieagenda Netcongestie Laagspanningsnetten’ toe. Met daarin een apart hoofdstuk opgenomen met acties om werk te maken van deze innovatieve oplossingsrichting. Door de kwantitatieve meerwaarde te becijferen, voor tientallen miljoenen aan opschaalbare en standaardiseerbare pilots op te zetten, en door belemmerende regelgeving weg te nemen. 
Daarnaast stuurden NS president-directeur Wouter Koolmees, CEO Qbuzz Gerrit Spijksma en CEO HTM Jaap Bierman de Kamerleden namens brancheorganisatie voor het openbaar vervoer OV-NL een brandbrief toe. De oproep daarin was samen te vatten als: Zet het elektriciteitsnet voor het OV in om de netcongestie te helpen oplossen, en volg de adviezen van het in november uitgebrachte rapport ‘Kennis- en innovatieagenda Energie op lokaal spoor’ op.
Al deze dynamiek zette de brede maatschappelijke beweging ‘Energie in het OV’ ertoe aan om het Expertpanel Netbeheer binnen de geledingen nog eens extra aan te sporen om het  uitbrengen van de ‘Investeringsagenda Energie in het OV op hoofdlijnen’ te versnellen. Zodat er een eerste beeld van technische meerwaarde en benodigde investeringen ontstaat. Dat lukte zo goed, dat de coördinator van de Actieagenda Netcongestie Laagspanningsnetten, Stephan Brandligt, deze Investeringsagenda al op 3 april in ontvangst kon nemen.
Om te voorkomen dat ‘meervoudig gebruik van het elektriciteitsnet OV’ niet op de onderhandelingstafel bij de informateurs terecht zou komen, zette John Voppen de kracht van zwaargewicht ProRail in: door een brief aan de informateurs te sturen over onder meer ‘het elektriciteitsnet OV als deeloplossing voor de netcongestie’. Zijn oproep: Kom tot een landelijk actieplan voor energie en mobiliteit. Laat daarin alle relevante partijen samenwerken. En leg de regie bij het Rijk. Opnieuw dreunden de heldere aanbevelingen over het organiseren van deze oplossingsrichting voor netcongestie door in Nederland. 

Inmiddels stellen de Kamerleden nu ook vragen aan de Staatssecretaris van IenW Heijnen over haar kijk op deze oplossingsrichting. In eerste instantie leek ze daar wat voorzichtigjes op te reageren. Gelukkig kan haar collega Minister van Klimaat en Energie Jetten haar en marge van de Ministerraad bijpraten over alle informatie die inmiddels beschikbaar is over deze deeloplossing voor netcongestie.
Als Jetten en Heijnen onder het genot van een kopje koffie al deze brokken informatie aan elkaar verbinden, dan is er grote kans dat de Energietop op 31 mei zal slagen. Omdat daar op advies van Jetten en Heijnen besloten kan worden om het Landelijk actieplan voor energie en mobiliteit onder regie van het Rijk te gaan uitvoeren.