Het failliet van een energiesysteem voor de trein dat de netcongestie verergert
DelenTear down this wall, mrs. Heijnen
Het is 12 juni 1987. Voor de Brandenburger Tor in Berlijn staat een podium opgesteld. Ronald Reagan, de toenmalige president van de Verenigde Staten neemt plaats achter het spreekgestoelte. Achter hem staat dreigend de muur die het vrije West-Berlijn hermetisch scheidt van Oost-Berlijn.
Het is een vervreemdend tafereeltje als Reagan op het koudst van de Koude Oorlog een geste maakt naar de Sovjet-Unie om de patstelling tussen de grootmachten te doorbreken en zo de voorwaarden voor vrede te creëren. Midden in zijn speech richt hij zich persoonlijk tot de toenmalige Sovjet-leider die als enige de sleutel in handen had om de Berlijnse muur te laten afbreken. “Tear down this wall, Mr. Gorbatsjov” was de boodschap die Reagan hem toeriep. “Tear down this wall”.
De toeschouwers reageerden uitgelaten op zijn persoonlijke oproep. Vrede en het verenigen van Oost- en West-Duitsland; niemand die dat niet wilde. Maar het was al te naïef om te veronderstellen dat dat ooit zou gebeuren. Nog geen twee en een half jaar later viel de Berlijnse muur. Nog geen vier jaar later stortte de hele Sovjet-Unie in.
Reagan was niet naïef, integendeel. Met een scherpe strategische blik was hij tot de conclusie gekomen dat het communistische systeem van zijn tegenstrever volledig vastliep, de economie ineenstortte, en de bevolking in opstand kwam.
Onwillekeurig moest ik aan die historische episode denken toen ProRail zich gisteren uitsprak voorstander te zijn van meervoudig gebruik van het elektriciteitsnet van het OV. Om de netcongestie te helpen terugdringen. En om er voor te zorgen dat over een paar jaar het geheel geëlektrificeerde OV-systeem überhaupt nog voldoende stroom krijgt. ProRail is daarmee de laatste railbeheerder die zich aansluit bij de denklijn van de beweging ‘Energie in het OV’. Werkelijk elk OV-bedrijf in Nederland is nú een uitgesproken voorstander van het inzetten van het tot nu toe exclusieve elektriciteitsnet van het openbaar vervoer om de netcongestie te helpen oplossen. De regionale OV-bedrijven verkondigen dat via hun branche-organisatie OV-NL. ProRail stuurde gisteren een brief aan de informateurs met exact dezelfde strekking.
De logica achter die wens tot meervoudig gebruik van het elektriciteitsnet voor het OV is heel simpel. Allereerst is het ronduit pervers om dat specifieke elektriciteitssysteem exclusief te blijven aanwenden voor het openbaar vervoer in de wetenschap dat het beschikt over een enorme overcapaciteit, terwijl de ontwikkeling in de steden geremd wordt door netcongestie. Daarnaast is het instandhouden en zelfs uitbreiden van het exclusieve energiesysteem voor het OV zo verschrikkelijk duur, dat de ambtenaren van het Ministerie van IenW weigeren om daar uitspraken over te doen. In geen enkele mobiliteitsnota is zelfs maar een verwijzing opgenomen naar de kosten die ermee gemoeid zijn om in 2040 bijna de helft meer reizigers in het OV te vervoeren, en ruim tweemaal zoveel goederen per spoor te laten gaan.
De Staatssecretaris van IenW, Vivianne Heijnen, staat nu helemaal alleen tegenover de rest van de wereld in haar vasthoudendheid om het exclusieve energiesysteem voor treinen, metro’s, trams en bussen vooral niet te delen met andere partijen. Zelfs als de Minister van Klimaat, Rob Jetten, oproept tot ‘onorthodoxe maatregelen’ houdt zij zich muisstil. In de hoop dat deze storm vanzelf wel overwaait.
Het zal een merkwaardige vertoning worden tijdens de ‘Energietop Energievoorziening Spoor’ die de hoogste ambtenaar van het Ministerie van Infrastructuur organiseert op vrijdag 31 mei. Als hij dan om zich heen kijkt, ziet hij uitsluitend partijen die oproepen om de ‘Energie in het OV’-aanpak door te voeren. Van de topman van ProRail, via de president-directeur van de NS, langs de voorzitter van OV-NL, de coördinator van de Actieagenda Laagspanningsnetten, de wetenschappers, de marktpartijen, de maatschappelijke organisaties tot en met de topambtenaar van het Ministerie van EZK. “Tear down this wall, Staatsecretaris IenW. Tear down this wall, mrs. Heijnen” kan hij dan bijna letterlijk horen gonzen in de zaal. Niemand spreekt het uit. Iedereen denkt het. Alleen zijn eigen ambtenaren fluisteren nog dat er niets hoeft te veranderen.
Als er tussen nu en eind mei geen moedig mens opstaat met de statuur van Ronald Reagan, dan drinken de heren een glas en doen een plas. Maar met dit verschil dat niet alles blijft zoals het was. Het vastlopen van het exclusieve elektriciteitssysteem voor het OV zal binnenkort opvallend grote gelijkenissen vertonen met de laatste dagen van de Sovjet-Unie: verouderd, te duur, en ongewenst.